Καθ’ οδόν προς την πολυ-πανοπτική κοινωνία. Αλλά με ποιους όρους;

Ο λόγος για τον οποίο το κράτος χρειάζεται δημόσιες κάμερες καταγραφής σύμφωνα με την ΑΠΔΠΧ είναι η φύλαξη των συνόρων, η προστασία της κρατικής περιουσίας, η διαχείριση της κυκλοφορίας και η “αποτροπή και καταστολή σοβαρών αξιόποινων πράξεων κατά προσώπων και περιουσιακών αγαθών, εφόσον με βάση πραγματικά στοιχεία συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις τέλεσης αυτών”. Αυτά αναφέρει η ανακοίνωση της Αρχής και βεβαίως δεν μπορεί να μην αναρωτηθεί κανείς σε τι μεταφράζονται όλα αυτά, πρακτικά. Τα σύνορα φυλάσσονται από τον στρατό και τα δικά του εποπτικά μέσα, όπως περιπολίες οπλιτών και ραντάρ, επομένως μόνο στην “αστυνόμευση” των συνόρων μπορεί να βρει εφαρμογή το μέτρο και συγκεκριμένα τα προβλήματα του λαθρεμπορίου και της μετανάστευσης. Δεδομένου ότι το λαθρεμπόριο αποτελεί οργανωμένη δραστηριότητα, μάλλον θα δούμε περισσότερες επιτυχίες στην καταστολή της κίνησης προσώπων.

ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ της κυκλοφορίας πάλι, η βιντεο-επιτήρηση έχει ήδη εξασκηθεί και είναι σαφές πως έχει επικουρήσει τις προσπάθειες. Αλλά οχι τόσο, όσο η ίδια η υποστήριξη των πολιτών σε κανόνες του ΚΟΚ, κάτι που βασίστηκε στην ενημέρωση και την πειθώ. Στην περίπτωση τέλεσης αξιόποινων πράξεων κατά προσώπων, όπως είναι οι κλοπές, οι ληστείες ή οι επιθέσεις κατά της ζωής, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική. Τα συμπεράσματα μας έρχονται από πόλεις στις οποίες εφαρμόζεται η παρακολούθηση εδώ και είκοσι χρόνια, όπως το Λονδίνο. Εκεί με τη χρήση του συστήματος CCTV οι αρχές μπόρεσαν να μειώσουν τη μικροπαραβατικότητα, όχι όμως και το έγκλημα.

ΠΙΣΩ ΑΠΟ την προστασία της κρατικής και ιδιωτικής περιουσίας, όμως, κρύβονται μια σειρά από γεγονότα με πολιτικές διαστάσεις, όπως είναι για παράδειγμα οι διαδηλώσεις. Είναι αμφίβολο αν και τι είδους αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν από πλάνα τα οποία απεικονίζουν αξιόποινες πράξεις πέραν της στοχοποίησης συγκεκριμένων πολιτών ή ομάδων. Μια εικόνα κρύβει τόσα όσα αποκαλύπτει. Όλα όσα βρίσκονται έξω από το κάδρο της δηλαδή, αλλά και τις ερμηνείες που επικαθορίζουν το περιεχόμενό της και το συνδέουν με πραγματικά ζητήματα στην κοινωνία. Βλέπω ήδη τα δελτία ειδήσεων να γεμίζουν με “αδιάσειστες αποδείξεις” τέλεσης παραβατικών πράξεων που δεν γνωρίζουν υποκείμενα, δεν βλέπουν αιτίες ή σχέσεις που οδηγούν στη μια ή την άλλη συμπεριφορά, αλλά επιδιώκουν να επιβάλουν την “τάξη”.

ΕΙΜΑΣΤΕ πια στην εποχή όπου έχει καταργηθεί η ανώνυμη επικοινωνία μέσω κινητών τηλεφώνων, όπου παραδίδονται στις αρχές στοιχεία χωρίς δικαστικές αποφάσεις (μόνο με αστυνομικό αίτημα, βάσει της γνωμοδότησης του προηγούμενου εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Γ. Σανιδά). Είμαστε στην εποχή όπου παραδίδουμε πληροφορίες οικειοθελώς στο διαδίκτυο και γνωρίζουμε ότι θα αναζητηθούν, ότι η διεύθυνση του υπολογιστή μας καταγράφεται και η δραστηριότητά μας στο Διαδίκτυο παρακολουθείται δυνητικά. Είμαστε ακόμα στην εποχή όπου μπορούμε να καταγράψουμε και να τεκμηριώσουμε στιγμές του δημόσιου βίου με τα κινητά μας τηλέφωνα και τις ψηφιακές κάμερες και τέλος, μετά την απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, μπαίνουμε στην εποχή όπου ο δημόσιος χώρος θα γεμίσει με κρατικές κάμερες παρακολούθησης. Αρχίζει να ολοκληρώνεται το πέρασμα, όχι σε μια κοινωνία του Μεγάλου Αδελφού, αλλά σε μια πολυ-πανοπτική κοινωνία, στην οποία όλοι έχουν τη δυνατότητα να επιτηρήσουν όλους, όμως τον κυρίαρχο ρόλο διατηρούν το οργανωμένο κράτος (ως δυνητικός μεγάλος αδελφός) και τα ΜΜΕ.

ΠΟΛΛΑ ΜΠΟΡΕΙ να παρατηρήσει κανείς γι’ αυτό το πέρασμα, όπως η εντυπωσιακή υποχώρηση της ιδιωτικότητας μπροστά στη δημοσιότητα, καθώς όλο και περισσότερες πλευρές της ζωής μας είναι εκτεθειμένες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε αυτήν. Τον έλεγχο που επιχειρεί να ασκήσει το κράτος πάνω στους πολίτες, με την ευρεία και μαζική χρήση των νέων τεχνολογιών και δη των καμερών, έναντι της δυνατότητας των πολιτών να ελέγξουν το κράτος, η οποία παραμένει περιορισμένη. Η κυβέρνηση Παπανδρέου εξελέγη υποσχόμενη μεταξύ άλλων την δημοσίευση όλων των δεδομένων της διοίκησης στο διαδίκτυο και δι’ αυτής την κοινωνικοποίηση του ελέγχου της εξουσίας. Προχωράει όμως με ταχύτερα βήματα ο εξοπλισμός των δυνάμεων ασφαλείας με αυτές τις τεχνολογίες και η νέα δημόσια εικόνα της εξουσίας, απ’ ότι η ενδυνάμωση της κοινωνίας. Σημαντικότερο όλων όμως νομίζω πως είναι η επέκταση της σφαίρας των ΜΜΕ με την ευρεία έννοια (Μέσα καταγραφής, αναπαραγωγής και μετάδοσης) στη δημόσια σφαίρα, ένα φαινόμενο που ακολουθεί την υποχώρηση της πολιτικής.

H διεκδικηση γύρω απο το τι ειναι πραγματικό και τι οχι, μέσα απο αλεπάλληλες αναπαραστάσεις συναρθρωμένες οριζοντια μεταξύ τους, ιδεολογικά, πολιτικά και αισθητικά φιλτραρισμένες. Αποσπασματικά σενάρια, για τη ζωή μας θα ενταθούν, αυξάνοντας το δημοκρατικό έλλειμμα, μεγαλώνοντας το χάσμα ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες και πολίτες που δεν έχουν ικανοποιητική πρόσβαση στη δημοσιότητα καθώς αυτή γίνεται εντονότερα ακόμα το κυρίως (αν οχι το αποκλειστικό) θέατρο της “πραγματικής” μας ζωής. Η ανάγκη για τη δημιουργία περισοτερων πολιτικών και κοινωνικών συλλογικοτήτων που θα συζητούν και θα διεκδικούν ανταγωνιστικά δημόσιο λόγο, ίσως είναι πιο κρίσιμη από ποτε για τη γενιά μας.
Απο την Αυγή