Αφηγηματικά δίκτυα ή δίκτυα υποταγής;

Το 2009 κυκλοφόρησε ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο I Love Alaska. Θέμα της ταινίας είναι οι αναζητήσεις της χρήστριας με τον κωδικό αριθμό #711391 στην μηχανή αναζήτησης της America On Line. Οι – επί τρείς μήνες- λέξεις και φράσεις κλειδιά που χρησιμοποίησε η ίδια καθώς και μερικές δεκάδες χιλιάδες άλλοι, δημοσιεύτηκαν κατά λάθος επί τρείς ημέρες στο διαδίκτυο, προτού η εταιρία ανακαλύψει τη διαρροή και αποσύρει το σχετικό αρχείο. Πλήν μάταια, αφού στο μεταξύ είχε αντιγραφεί και αναπαραχθεί σε χιλιάδες άλλους ιστοτόπους.

Στην ταινία (που μπορεί να δεί κανείς στη διεύθυνση minimovies.org) παρουσιάζονται μόνο φωτογραφικά τοπία της Αλάσκα, ενω ένα πρόγραμμα συνθετικής φωνής αναπαράγει σε ημερολογιακή σειρά τις αναζητήσεις. Η χρήστρια #711391 χρησιμοποιεί το πεδίο αναζήτησης περίπου σαν ένα ημερολόγιο ερωτήσεων μέσα απο τις οποίες αφηγείται τη ζωή της. Ετσι πληροφορει τη μηχανή οτι ο σύζυγος της ροχαλίζει, οτι ψάχνει τρόπους να σκοτώσει τα ενοχλητικά πουλιά στην αυλή της και αναρωτιέται αν μπορεί ο γιατρός της να της συνταγογραφλησει χάπια για αύξηση του στήθους της.

Το φίλμ είναι γυρισμένο σε δεκατρία, τριλεπτα και τετράλεπτα επεισόδια με αυτόνομους τίτλους και χαρακτηρισμούς στην περιγραφή που τα καθιστούν εύκολα ανευρέσιμα στο youtube η τις μηχανές, όπως το Google. Η εταιρία που παράγει αυτού του είδους τα ντοκιμαντέρ, έχει υιοθετήσει αυτό το είδος γραφής ακριβώς για να προβάλονται και να διακινούνται εύκολα οι ταινίες της στο διαδίκτυο.

Αν πληκτρολογήσετε στο Google τις λέξεις “αγάπη” και “Αλάσκα” σε οποιοδήποτε νοηματικό πλαίσιο ή μόνες τους θα πάρετε πίσω σαν αποτέλέσματα της αναζήτησης σας, έναν ταξιδιωτικό οδηγό, την ιστοσελίδα μιας κοινότητας του παγωμένου βορρά με τα νέα και τις εκδηλώσεις της, την είδηση της υπόθεσης της AOL, βίντεο επεισόδια της ταινίας, ιστοσελίδες γνωριμιών (dating sites), το blog ενός Εσκιμώου που αφηγείται τη ζωή του κ.α.

Το μίγμα πληροφοριών μοιάζει ανεξέλγκτο. Αν αλλάξετε τις παραμέτρους ζητώντας περισσότερα αποτελέσματα απο blogs ή social media (πχ Facebook) θα πάρετε μια άλλη εικόνα απο οτι αν ζητήσετε βίντεο ή τίτλους βιβλίων, όμως στην γενική αναζήτηση ο αλγόριθμος μετράει τα επεισόδια της ταινίας ανάμεσα στους δέκα πιο δημοφιλείς όρους. Κάθε σελίδα αποτελεσμάτων, είναι ένα “σενάριο” γύρω απο την πραγματικότητα, όπως αυτή τεκμηριώνεται κάθε ώρα και κάθε λεπτό απο όλους όσους χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.

Κάθε χρήστης του διαδικτύου, είτε είναι blogger, είτε απλώς καταχωρεί πληροφορίες σε κοινωνικά δίκτυα τυπου facebook, αναπαριστά δημόσια την προσωπική του ζωή καθώς αυτή εκτυλίσσεται. Δημιουργούμε σήμερα, μια νέα κουλτούρα τεκμηρίωσης των υβριδιακών ζωών που όλοι ζούμε εντός και εκτός Δικτύου. Κινητήριος δύναμη αυτής της κουλτούρας είναι η “αλληλεπίδραση”, η “διαφάνεια” και η κατάργηση του οριου ανάμεσα στην δημόσια και την ιδιωτική σφαίρα.

Η εμπειρία της υβριδιακής ζωής μας, είναι αποκολημένη απο την πραγματικότητα, σκηνοθετημένη πάνω στο ρόλο που υιοθετούμε. Καθώς αναμεταδίδεται στο Διαδίκτυο θρυμματίζεται μέσα σε χρονικές ή χωρικές κατατμήσεις (κείμενα περιορισμένου όγκου λέξεων, μικρά βίντεο) μικρά τμήματα που συνοδεύονται απο μεταδεδομένα (π.χ. Κατηγορίες, τίτλος, περιγραφή) που τα καθιστούν ανευρέσιμα απο άλλους.

Ο λόγος ενος άρθρου μέσα σε μια εφημερίδα, μια ταινία που προβάλλεται σε σκοτεινή αίθουσα, ένα κεφάλαιο που ακολουθεί άλλα κεφάλαια μέσα σε ένα βιβλίο, είναι συνεκτικές μορφές επικοινωνίας που διασφαλίζουν την μετάδοση ενος νοηματος, την ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας. Για πρώτη φορά στην ιστορία των Μέσων Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, αυτό σπάει, υπέρ ενός κατακερματισμένου διαρκούς remix της πραγματικότητας. Τμήματα ιδιωτικών (blogs, προσωπικά ημερολόγια) ή δημοσίων αφηγήσεων (ειδήσεις, ταινίες, μουσική) συνδέονται με τμήματα, άλλων αφηγήσεων μέσω υπερκειμένου (hypertext, links) σε ένα μη γραμμικό και μη ολοκληρώσιμο “ντοκιμαντέρ”.

Η πραγματικότητα αυτοαφηγείται μέσα απο μια διαρκή διαπραγμάτευση, την κατοχύρωση υποκειμενικών αληθειών γύρω απο το πραγματικό. Αυτό “είναι” το Διαδίκτυο, ένας δαιδαλώδης λαβύρινθος αφηγήσεων που τέμνονται και αυτές οι αφηγήσεις “είναι” καθοριστικό μέρος των υβριδιακών μας ζωών.

Πολλοί (ιδιαίτερα οι προπαγανδιστές των νέων τεχνολογιών) βλέπουν σε αυτό μια άνευ προηγουμένου απελευθέρωση του ατόμου απο τις κοινωνικές συμβάσεις, ένα χώρο ελευθερίας. Ομως η πραγματικότητα αποδεικνύεται πολύ διαφορετική. H επικοινωνία μας είναι το εργοστάσιο παραγωγής κέρδους για την νέα τάξη των δικτυοκρατών (google, youtube, blogger, facebook, microsoft – όσους μας παρέχουν τα μέσα να ζήσουμε αυτή τη ζωή). Οτιδήποτε απειλεί τη λειτουργία αυτού του εργοστασίου απομακρύνεται με νομικά κείμενα, αστυνομική επιτήρηση, ή την διάδοση ενος ηθικού κώδικα που επιβάλει οι ίδιες οι κοινότητες των αφηγουμένων να αυτοεπιτηρούνται. Το κάλεσμα είναι να μετατραπούμε όλοι σε brand names, σε προιόντα που απευθύνονται σε μια μικρή δυνητική αγορά. Οι δικτυοκράτες γνωρίζουν πως ο έλεγχος αυτής της πηγής πλουτισμού για να είναι αποτελεσματικός πρέπει να είναι καθολικός και για αυτό αποκεντρωμενος. Στις κοινωνίες ενος εκτεταμένου ελέγχου, πρέπει να είμαστε ελεύθεροι να επικοινωνήσουμε, αλλά η ελεύθερία αυτή να μην συγκροτεί συνεκτικό, σταθερό νοήμα. Ζούμε μέσα στην αφήγηση της ζωής μας ή στην υποταγή της;

#712973