Τα κλαρίσνικοφ του βαλκανικού πανκ

Τα φώτα χαμηλώνουν και ο περίπου 50χρονος Τζίνο Γιέβντγιεβιτς αφήνει την κουκούλα του φούτερ του να πέσει και να εμφανιστούν τα μακριά του μούσια και τα αραιά ράστα μαλλιά του. Για τρεις περίπου ώρες το κοινό δονείται από ένα μουσικό τρανς, που εμπεριέχει ισότιμα σχεδόν τον συρτό και το τσιφτετέλι με το headbanging και τον ξέφρενο πανκ χορό. Δυο ώρες μετά η συναυλία τελειώνει, αλλά κανείς δεν θέλει να φύγει, με αποτέλεσμα να ακολουθεί ανκόρ μιας ώρας. Στο τέλος ο ντράμερ του συγκροτήματος Κρις Στρόμκιστ πετάει τις μπακέτες του και αναφωνεί πλήρης ενθουσιασμού: «Μα τι πάει στραβά με τους Γερμανούς;»

Το κλαμπ Ροντέο στην πλατεία Βικτωρίας είναι γεμάτο από νεαρούς με τζίβες και ράστα μαλλιά. Εχουν έρθει για να ακούσουν τους Κultur Shock, ένα συγκρότημα της ανεξάρτητης σκηνής από το Σιάτλ των Ηνωμένων Πολιτειών, που παίζει ένα νέο ιδίωμα: Βαλκανικό πανκ!

Ανακύκλωση πολιτισμών

Ο όρος βεβαίως δεν είναι ακριβής. Οι ίδιοι οι Κultur Shock μιλάνε για ανακύκλωση πολιτισμών. Στη μουσική τους συνυπάρχουν το τσιγγάνικο φολκ με το πανκ, και το κλαρίνο με την ηλεκτρική κιθάρα. Σημειώστε τίτλους τραγουδιών: Ζουμπούλι, Σαράγεβο, Ιστανμπούλ, Μαστίχα. Αυτά κι άλλα οικεία ονόματα δονούν την πλατεία Βικτωρίας και την underground σκηνή του Σιάτλ, εκεί που συναντιούνται ο γάμος και η μάχη – όπως έχει σχολιάσει ο διεθνής Τύπος. Κάπως έτσι προκύπτουν και τα έντονα σύμβολα που χρησιμοποιούν οι Κultur Shock, όπως το κλαρίνο – καλάσνικοφ (κλαρίσνικοφ του πολεμικού γλεντιού το αποκαλεί ένας Ελληνας underground μουσικός που κάνει χρήση του ίδιου συμβόλου, ο καπετάν Μύγας).

Οι Κultur Shock δημιουργήθηκαν το 1997 στο Σιάτλ, όταν ο Βόσνιος πρόσφυγας Τζίνο Γιέβντγιεβιτς κατέφυγε εκεί από το Σαράγεβο για να αποφύγει τις συνέπειες του πολέμου της Βοσνίας και να ξεκινήσει μια καινούργια ζωή. Ο πρώτος τους ήχος ήταν ακουστικός στο πλαίσιο της world μουσικής, όμως κανείς δεν ήταν χαρούμενος με αυτό. Ούτε η world μουσική, ούτε οι Κultur Shock – όπως λέει χαριτολογώντας ο ίδιος. Ετσι σταδιακά μετακόμισαν στα υπόγεια πανκ κλαμπ της πόλης, όπου και βρήκαν τον ήχο τους. Γνωστούς στο κοινό τους έκαναν ροκ σταρ όπως οι Κριστ Νοβόσελιτς των Nirvana, o περίφημος Τζέλο Μπιάφρα των Dead Kennedys και o Μπίλι Γκουλντ των Faith No More, οι οποίοι και εξέδωσαν τον πρώτο τους δίσκο. Από τότε οι Κultur Shock παίζουν συστηματικά με μουσικούς όπως η Τζόαν Μπαέζ, Γκογκόλ Μπορντέλο, Ιγκι Ποπ, Wailers κ. ά.

Είμαστε οι «κακοί»

– Οι Κultur Shock συμπληρώνουν ένα κενό στη σύγχρονη ποπ γεφυρώνοντας το βαλκανικό έθνικ με το γκαράζ πανκ και άλλα ρεύματα της ανεξάρτητης σκηνής;

– Η mainstream κουλτούρα εμπεριέχει ήδη τη βαλκανική μουσική – την εκπόρνευσή της, τουλάχιστον. Η έθνικ μουσική έχει μια συγκεκριμένη αντίληψη για τα Βαλκάνια. Δίνει στους Δυτικούς μια δικαιολογία να φέρονται άσχημα μια νύχτα και μετά να πηγαίνουν σπίτι τους και να ακολουθούν κανόνες ευπρέπειας. Αυτό είναι η Βαλκανική μουσική για τους δυτικούς, η «ξένη» χώρα. Και τη λειαίνουν προσθέτοντάς της ντίσκο ρυθμούς. Για τους Δυτικούς, είμαστε οι άνθρωποι που καθαρίζουν τις τουαλέτες τους από τη Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή, και την Παρασκευή το βράδυ παίζουμε μουσική για εκείνους, ενώ παίρνουν το δείπνο τους. Οι Kultur Shock είναι με αυτή την έννοια οι «κακοί». Δεν εκμεταλλεύεται κανείς τη μουσική μας. Και το επιστρέφουμε αυτό στα Βαλκάνια, δεν κυνηγάμε καριέρα στη Δύση.

– Η συναυλία σας απόψε ήταν κάπου ανάμεσα σε πανκ συναυλία και γλέντι. Κάπου ανάμεσα σε ροκ κλαμπ και ταβέρνα…

– Είναι το βαλκανικό. Το έχουμε όλοι. Αλλά εγώ είμαι και πανκ και αναρχικός. Μεγάλωσα το 1980 με Stranglers, Patty Smith, Sex Pistols και πάει λέγοντας. Πριν γίνει ο πόλεμος ήμουν ποπ τραγουδιστής στο Σαράγεβο και είχα και μια αλυσίδα βίντεο κλαμπ. Είχα μια στημένη ζωή. Και μετά τινάχτηκαν όλα στον αέρα. Ημουν 30 χρόνων. Δεν αισθάνθηκα ποτέ πιο ελεύθερος στη ζωή μου. Κατ’ αρχήν παρέμεινα αρτιμελής, έζησαν όλοι οι δικοί μου. Κάποια στιγμή σκέφτηκα: γαμώτο, μπορεί να πεθάνω αύριο και δεν θα έχω κάνει αυτό που θέλω. Από τότε κάθε τραγούδι που γράφω, το κάνω σαν να είναι το τελευταίο μου. Λέγαμε για πόνο. Οι άνθρωποι στα Βαλκάνια τον γλεντούν τον πόνο. Αυτό κάνω κι εγώ.

– Εξεπλάγην όταν είδα τον ντράμερ σας να πετάει τις μπαγκέτες στο τέλος της συναυλίας και να φωνάζει «τι διάολο πάει στραβά με τους Γερμανούς;». Τι εννοούσε;

– Οτι γι’ αυτούς, η μουσική μας είναι απλώς διασκέδαση. Εδώ είναι παραπάνω. Είναι τρόπος ζωής. Κάθε φορά που περνάμε από το Βερολίνο παίζουμε, αλλά δεν το πιάνουν, μου φαίνεται. Οταν κάνω στους φοιτητές μου Ηλέκτρα, προσπαθώ να τους δώσω να καταλάβουν ότι όλο μιλάει για το αίμα, τον πόνο και τα συναισθήματα. Δεν έχει καμία αξία ως διασκέδαση. Αν ο Αριστοφάνης ή ο Ευριπίδης σκέφτονταν πώς να γράψουν ευχάριστα πράγματα για το κοινό, δεν θα έγραφαν ποτέ αυτά τα πράγματα. Κάνουμε μουσική για εμάς όχι για τους άλλους. Και είμαστε ειλικρινείς με αυτό. Οι Κultur Shock δεν θα γίνουν ποπ ποτέ. Δεν θα πάνε στο MTV.

– Στη συναυλία πριν είπες ότι πιστεύεις στη βαλκανική ταυτότητα…

– Ναι, το πιστεύω. Νομίζω πως είτε είμαστε Σλάβοι, είτε Αλβανοί, Ελληνες ή Τούρκοι μοιάζουμε σε αυτή την περιοχή. Δες τις εθνικές ομάδες μας ποδοσφαίρου και μπάσκετ. Ολοι γλεντάμε με τα βάσανα, έχουμε ένα χαρακτήρα αψύ, δεν μας αρέσει πάρα πολύ η δουλειά, μας αρέσει πολύ το γλέντι. Ολοι ξέρουμε πως όσο κι αν σκοτώνεσαι στη δουλειά, κάποιος άλλος θα πλουτίσει από αυτήν. Είμαστε όλοι καχύποπτοι απέναντι στις αρχές και την εξουσία. Στην Αμερική ήρωές τους είναι οι πρόεδροί τους. Τουλάχιστον στη χώρα μου ήρωες είναι οι χαϊντούκ, οι παράνομοι που πολεμούσαν τις αρχές. Φαντάζομαι κι εδώ το ίδιο κάπως θα είναι. Αυτό είναι το πνεύμα.

Ο πρόσφυγας από το Σαράγεβο

Ο Γιέβντγιεβιτς, ψυχή της μπάντας, λέει σήμερα πως ο πόλεμος ήταν ό,τι καλύτερο συνέβη στη ζωή του τελικά. Οταν δεν γράφει τραγούδια και δεν παίζει σε συναυλίες, διδάσκει σωματικό θέατρο και αρχαία τραγωδία σε σχολές υποκριτικής ή γυρίζει ταινίες με πρώην φυλακισμένους, ψυχικά ασθενείς και ηθοποιούς που έχουν βρεθεί στο περιθώριο. Εχει παντρευτεί τρεις φορές, έχει χωρίσει κι έχει υιοθετήσει δύο παιδιά.

Αφιερωμένο στον plagal
Δημοσιεύτηκε χθές στην Καθημερινή

Mano Mi Hermano