Blogs και Αριστερά – Απο την Αυγή

Το περασμένο Σάββατο δημοσιεύθηκε στην Αυγή ένα κείμενο που μου ζητήθηκε λίγο καιρό πρίν για τα blogs και τις ελευθερίες στο διαδίκτυο. Και πάλι εκεί τυπώθηκε μια μικρή version του κειμένου. Το παραθέτω ξανά εδώ ολόκληρο:

Τον περασμένο μήνα η υπουργός Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη συνάντησε 8 Έλληνες ιστολόγους στο κτίριο της οδού Ακαδημίας 1, οι τελευταίοι δεν έχασαν την ευκαιρία να τη ρωτήσουν ευθέως αν η κυβέρνηση προτίθεται ή όχι να φέρει νομοθετική ρύθμιση με την οποία θα διώκονται για τα γραπτά τους στο internet. «Πρόκειται να περισταλεί ή όχι το δικαίωμα στην ελευθερία του λόγου στο διαδίκτυο» είναι το ερώτημα που απασχολεί τις κοινότητες τους εδώ και λίγους μήνες αφότου ξέσπασε η υπόθεση του press-gr.

Η Ντόρα Μπακογιάννη παραδέχτηκε πως πράγματι ετοιμάζεται νόμος από το υπουργείο δικαιοσύνης προκειμένου να αντιμετωπισθούν τα φαινόμενα εκβιασμών. Αυτή ήταν και η πρώτη φορά που επισήμως η κυβέρνηση παραδεχόταν ότι προτίθεται να ελέγξει κατασταλτικά το νέο αυτό πεδίο οριζόντιου δημοσίου διαλόγου.

Εδώ και μήνες διαρροές επί διαρροών στον τύπο έκαναν λόγο για υποχρέωση αναγραφής ενός υπεύθυνου κατά το νόμο ώστε να μπορεί να διωχθεί σε περίπτωση απόπειρας εκβιασμού ή συκοφαντικής δυσφήμισης, μιλούσαν για μετατροπή της δυσφήμισης από πλημμέλημα σε κακούργημα, την υπαγωγή των blogs στις διατάξεις του νόμου περί τύπου και άλλες ακροβασίες που μόνο ανησυχία θα μπορούσαν να προκαλέσουν στους νομικούς κύκλους και την κοινωνία μας.

Προσπαθώντας να καλύψει την απόλυτη αδυναμία, την προχειρότητα και την αμηχανία της μπροστά στο νέο αυτό κοινωνικό φαινόμενο, επί μήνες, η κυβέρνηση «βασανίζει» τις κοινότητες των ιστολόγων απειλώντας τους με διώξεις δια του νέου αυτού νόμου αν δεν συμπεριφερθούν «καθώς πρέπει». Με αυτό τον τρόπο διερευνά τις αντιδράσεις της κοινωνίας στην πρόθεση της να επεκτείνει την περιστολή της ελευθερίας του λόγου σε ένα κατεξοχήν παρθένο και ακανόνιστο κοινωνικό πεδίο.

Τι είναι τα blogs – Ποιοί είναι οι bloggers

Το ίντερνετ ανοίγει παράθυρα αμφίδρομης επικοινωνίας και οριζόντιου διαλόγου σε μια κοινωνία που μέχρι πρότινος βυθιζόταν στον καναπέ την κάθετης απεύθυνσης της τηλεόρασης προς τους πολίτες. Δημιουργεί ένα νέο πεδίο δημιουργικότητας, έκφρασης και συντονισμού ενεργειών σε όλα τα πεδία με ορατά ήδη αποτελέσματα στην οικονομία, την κοινωνία, την επικοινωνία και αναπόφευκτα την πολιτική.

Σύμφωνα με μια έρευνα της εταιρείας Focus-Bari που παρουσιάσθηκε πρόσφατα σε ημερίδα του ΣΕΒ το ίντερνετ καταγράφεται ως το νέο δυναμικά ανερχόμενο μέσο ενημέρωσης που προτιμούν οι πολίτες -ιδιαίτερα οι ηλικίες 18-44. Χαρακτηριστικά, η έρευνα αναφέρει πως ο αριθμός των πολιτών που δηλώνουν ότι ενημερώνονται από το ίντερνετ φθάνει πλέον το 26%, όταν οι εφημερίδες είναι στο 37% (με πτώση) και το ραδιόφωνο στο σταθερό 40%. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα η διείσδυση του ίντερνετ φθάνει στο 39%, ενώ οι κυριακάτικες εφημερίδες βρίσκονται στο 42% και οι καθημερινές έχουν πέσει στο 16% μόλις. Πτωτική εμφανίζεται και η δυναμική αυτής ακόμη της παντοδύναμης τηλεόρασης. Κομμάτι της θεαματικής αλλαγής του σκηνικού της δημόσιας επικοινωνίας και ενημέρωσης (όπως προκύπτει από τα στοιχεία) έχουν τα ιστολόγια. Τι είναι όμως τα ιστολόγια;

Ο πιο ενδιαφέροντες ορισμοί που έχουν επιχειρηθεί μέχρι σήμερα για τα blogs είναι πως αποτελούν την εκλαΐκευση του «δύστροπου» (αφού εξυφαίνεται σε κώδικα) διαδικτύου, τα καφενεία του 21ου αιώνα, την επιστροφή της δημοσιογραφίας στις ρίζες της, τις νέες άχωρες κοινότητες που αποτελούνται από ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα. Και πάλι κανένας από τους παραπάνω δεν είναι ακριβής. Ο ακαδημαϊκός ορισμός τους λέει πως πρόκειται για έτοιμες ιστοσελίδες που προσφέρονται ελεύθερα στο καθένα και ακολουθούν την δομή του παλιού-καλού ημερολογίου. Στα blogs τα κείμενα, οι φωτογραφίες ή τα βίντεο καταχωρούνται σε φθίνουσα χρονολογική σειρά. Αυτό που η μέχρι σήμερα εμπειρία στην Ελλάδα και αλλού μας έχει δείξει, είναι πως πρόκειται για νέους μικρούς κοινωνικούς πυρήνες, είτε ελέγχονται από ένα πρόσωπο είτε από μια ομάδα.

Τα στοιχεία της μοναδικής μέχρι σήμερα έρευνας που έχει πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα, από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, δείχνουν ότι οι ελληνόφωνοι ιστολόγοι είναι κατά μέσο όρο τριαντάρηδες πανεπιστημιακής μόρφωσης, εργαζόμενοι, που αποκόπτονται ολοένα και περισσότερο από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης για να συνδράμουν στην οικοδόμηση του νέου συλλογικού και πολύμορφου αυτού τοπίου των δυνητικών κοινοτήτων. Τα κίνητρα τους είναι η δημιουργική γραφή, η συμμετοχή στην κοινότητα και η ενημέρωση. Αντίστοιχα και τα θέματα που τους απασχολούν. Καθημερινή ζωή, χόμπι, ψυχαγωγία, τέχνη, ειδήσεις, επιστήμη, πολιτική. Με αυτή τη σειρά. Δέχονται κάτι λιγότερο από 100 επισκέψεις την ημέρα και αφήνουν ελεύθερα τα σχόλια που καταθέτουν τρίτοι στα κείμενα τους υποβοηθώντας με αυτό τον τρόπο το ζωντανό διάλογο. Οι bloggers δεν είναι τίποτα άλλο από την κοινωνία των πολιτών που συζητάει και συμμετέχει ξανά.

Μπλόγκ και πολιτική

Αναπόφευκτα η νέα αυτή μορφή κοινωνικοποίησης σχηματίζει τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας και κάποια πολιτικά χαρακτηριστικά. Έτσι πέρυσι είδαμε στην Ελλάδα την υπόθεση της Αμαλίας Καλυβίνου η οποία πέθανε από τις τραγικές παραλείψεις κάποιων ανεύθυνων γιατρών του ΕΣΥ να επαναφέρει το ζήτημα της δημόσιας υγείας στην ημερήσια διάταξη. Το καλοκαίρι, blogs και κινητά λειτούργησαν καταλυτικά στην οργάνωση της πρώτης πραγματικά αυθόρμητης και ακηδεμόνευτης πολιτικά διαδήλωσης που έχουμε δει τα τελευταία 20 χρόνια και πριν λίγους μήνες τα blogs σήκωσαν το χορό των αποκαλύψεων για βασανιστήρια και εξευτελισμούς σε αστυνομικά τμήματα.

Στο εξωτερικό, τα blogs παίξανε καταλυτικό ρόλο στην εξέγερση της Βιρμανίας ενάντια στην στρατιωτική δικτατορία, όντας η μοναδική πηγή ενημέρωσης σε μια στιγμή απαγόρευσης της πληροφόρησης. Στην Γαλλία επί υπουργίας Σαρκοζί στο υπουργείο εσωτερικών της χώρας, οι νέοι των προαστίων οργάνωσαν την εξέγερση τους μέσω αυτών. Το 2001 o πρόεδρος Estrada των Φιλλιπίνων έπεσε μετά από αυθόρμητη διαδήλωση που οργανώθηκε μέσω μηνυμάτων sms. Στην Κορέα ο πρόεδρος Roh Moo Hyun εξελέγη χάρη στην εκτεταμένη χρήση κάθε διαθέσιμης τεχνολογίας από τους υποστηρικτές του καθώς και της συλλογικής εφημερίδας πολιτών OhmyNews ο οποίος ετύγχανε της αποδοκιμασίας των τριών μεγάλων συντηρητικών εφημερίδων της χώρας. Χαρακτηριστικότερη όλων όμως είναι ίσως η περίπτωση του Ρεμπουπλικανού βουλευτή Trent Lott ο οποίος προέβη σε ρατσιστικά σχόλια προς τα media. O Lott υπολόγισε πως το θέμα που πέρασε μόνο στις ηλεκτρονικές σελίδες του CBS θα εξαφανιζόταν εντός 48 ωρών, όμως οι bloggers είχαν διαφορετική άποψη. Αναπαρήγαγαν, συντήρησαν και διέσπειραν την είδηση ώστε στο τέλος να αναγκαστεί ο βουλευτής να παραιτηθεί.

Ενας νέος δημόσιος χώρος ελευθερίας

Κάθε χρόνο η (επιλήψιμη είναι η αλήθεια για μεροληψία) μη κυβερνητική οργάνωση Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα δημοσιεύει μια έκθεση για την κατάσταση της ελευθερίας του λόγου στο διαδίκτυο. Πέραν των επτά χωρών που συστηματικά παραβιάζουν το δικαίωμα αυτό, περιορίζουν την πρόσβαση στις πληροφορίες του διαδικτύου και διώκουν τους ιστολόγους, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και όλες οι ενδιάμεσες αποκλίσεις ως τα φιλελεύθερα δημοκρατικά καθεστώτα που λειτουργούν με άξονα την ανοχή. Έτσι στην Κίνα το αρχαίο σινικό τείχος έχει αντικατασταθεί στις μέρες μας από το μεγάλο σινικό firewall που κόβει όσες πληροφορίες δεν είναι αρεστές στο καθεστώς -αυτή είναι και η πιο χαρακτηριστική περίπτωση απαγόρευσης. Σε χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τουρκία, οι bloggers φυλακίζονται ή διώκονται όταν στρέφονται με τα κείμενα τους κατά του καθεστώτος ή της θρησκείας, στις ΗΠΑ η πολιτική ορθότητα και η παντοκρατορία της εταιρικής κουλτούρας αφαιρούν τα κοινωνικά δίκτυα και τα blogs, ενώ στη Σουηδία ένα μικρό κόμμα νέων ανθρώπων, το Pirate Bay έχει καταφέρει να επηρεάσει την κοινωνία στην κατεύθυνση της ανοχής. Μια ενδεχόμενη ρύθμιση στην Ελλάδα πρόκειται να χειροτερέψει την -ούτως ή άλλως – φτωχή επίδοση της στην κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να τη φέρει πιο κοντά ακόμα στα αυταρχικά δημοκρατικά καθεστώτα. Έχει όμως ένα ακόμα πρόβλημα. Όσες απόπειρες έχουν γίνει μέχρι σήμερα να ελεγχθούν ή να χειραγωγηθούν έχουν σκοντάψει μοιραία στη χαοτική φύση και τον άκεντρο χαρακτήρα του διαδικτύου καθώς και στην τεχνολογική του υπόσταση που του επιτρέπει να είναι διάτρητο και διαπερατό από όσους μπορούν να χρησιμοποιήσουν το «μαγικό στιλό» του υπολογιστή λίγο πιο δημιουργικά από ότι οι εταιρείες και τα προγράμματα τους επιτρέπουν. Κι αυτό δεν το κάνουν οι χάκερ μόνο πλέον, αλλά και οι κοινότητες του ελεύθερου λογισμικού που απεμπλέκουν όλο και περισσότερους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο από τα συμπλέγματα εκμετάλλευσης που στήνουν κατασταλτικοί μηχανισμοί και οι νέες πολυεθνικές εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.

Στο ίντερνετ δεν υπάρχει χώρος. Μέσα στο περιορισμένο κάδρο του υπολογιστή όμως συμπυκνώνεται κάθε μέρα που περνάει όλο και μεγαλύτερο τμήμα της ανθρώπινης γνώσης και εμπειρίας. Ο δυνητικός χώρος συντίθεται από τις πληροφορίες αυτής τις γνώσης και από τις εικόνες και τους ήχους της εμπειρίας της ζωής μας. Τα αποτυπώματα της γίνονται τόσο ισχυρά ώστε να συνθέτουν από μόνα τους ένα νέο πλαίσιο αναφοράς. Σε αυτό ήδη ανταγωνίζονται σκληρά αυτοί που επιθυμούν να τον ελέγξουν και να τον εκμεταλλευθούν και οι πολίτες που επιδιώκουν την διατήρηση αλλά και την εμβάθυνση της ελευθερίας τους. Σε αυτή την κατεύθυνση τα γραπτά, οι φωτογραφίες ή τα βίντεο τους συνθέτουν ένα νέο δημόσιο χώρο ελευθερίας. Τα blogs είναι αναπόσπαστο κομμάτι του. Η αριστερά οφείλει να προστατεύσει αυτή τη νέα έκφραση του δημοσίου και, ακόμα περισσότερο, να την ωθήσει στον σχηματισμό που θα επιθυμούσε.